Таа жива книга, прв пат ја прочитав кога бев ученик во уметничкото училиште во Скопје… Тогаш верував дека светлината е посилна од адската темнина. Верував дека душата не е затвореник на телото, туку таа владее со него. (Без сомнеж, може ли човекот да ја очеличи својата вера?)

Го слушав мојот професор: Сервантес, тврдеше тој, го напишал Дон Кихот само за да ги исмее витешките романи што го плавеа неговото време. Да ја покаже нивната шупливост и со неа да ја исмее ‘литературната уметност’ на неговите современици. Тоа исмејување се однесувало, продолжуваше тој, особено на оние витези – талкачи што тргаа по битки со волшебни противници. Непобедени и непобедливи. Јунакот на Сервантес, бледоликиот витез Дон Кихот од Ла Манча, се мрднал од умот деноноќно читајќи ги токму тие книги. И решил: целото човештво да биде еднаш за секогаш ослободено од сите зла и болештини. Светлината да се насели во човековото срце, а темнината да исчезне. Убавината да царува еднаш за секогаш!

На тој неизвесен пат, продолжуваше професорот, полн со сомнежи, премрежја и битки со лути непобедени и непобедливи противници, Дон Кихот го избра својот штитоносец, дебелиот Санчо Панса. Го одвои од неговата жена и од неговите полуголи дечиња. Го одвои, ама му вети:  од него ќе направи губернатор на остров!

Одбирањето тука не заврши. Ја одбра својата бела кобила Росинанта, повеќе костур одколку коњ, го наостри старото копје. Го опаша ‘рѓосаниот меч. Ја одбра својата вера, а верата може ли без љубовта? Ја одбра и во своето срце ја вгнезди Дулчинеа од Тобозо – својата огнена љубов. Пред нејзините нозе ќе ги положи сите свои херојски дела, како завет и како аманет: да се љуби и да се создава дело што ќе прерасне во вечност! Така смртта дефинитивно ќе биде победена…

Во тие години навистина ми беше смешен јунакот на Сервантес. Смешен ама загадочен. Насетував дека професорот воопшто не се сомневаше во својата теорија. Тоа беше знак дека треба да внимавам: верувам ли  јас? А потоа? Потоа…

Години на макотрпна работа. Студии, други учители, слики, изложби, патувања низ Европа и патувања во себеси. Далечни, длабоки; неизвесни одговори на прашањето: можат ли Светлината и Љубовта да го спасат човекот од сите болки, зла, магии и волшепства? Од крајот негов? Да се победи смртта низ дело што е живо. Низ дело чија убавина патува назад во времето и напред со секавична брзина… Можам ли јас? Кој сум јас? Каков е овој свет околу мене и човекот во него? Почнав да трагам по себеси и по Својата Слика, по Својот Цртеж. По Својот Распоред. По Својата Вера! ‘Јас сум во тебе и ти си во мене’ – ми шепотеше мојот бледолик  Хидалто).

Каков е мојот Дон Кихот, што се роди заедно со мене во трошната куќа кај Јаја Пашината џамија? Патував надвор низ светот. Патував внатре во себе. И денес патувам таму. Таму одразот на надворешниот свет беше сé позагадочен, страшен. Исполнет со болка пред која солзите се смешна играчка. Молитви или дела? Дела, дела, ми шепотеше бледоликиот витез, се сеќавам. Во мојата скромна студентска библиотека го наредив Сервантес. Неговиот Дон Кихот и оној мојот, станаа нераздвојни сопатници (и денес се заедно). Го препрочитував тоа живо писание заедно со Библијата, не како налог, туку како занес што беше го обземал моето битие до корените негови, до најскриените слики во нивните жили. Тогаш, уште еден небесен витез се всели во мене: Учителот од Назарет. И тој, како оној на Сервантес, млад, тих и смирен во својата голгота, проповедаше дека љубовта кон човекот и неговите гревови, е единствениот закон на кој треба да му се потчинеме за да поверуваме во нашата Боголикост. Да поверуваме во нашата Огнена Вера!

Луташе по светот Дон Кихот и се бореше со џинови – ветерници, со неверници, и со темни волшепства и црни магии.

Учителот од Назарет патуваше и ја ширеше философијата на љубовта меѓу луѓето со сите нивни различности. Кога одби да скокне од високата стена за да докаже дека е син на Бога, одби да ги пресоздаде камењата во лебови, зошто веруваше дека на човека му е потребен и небесниот леб, а не само земниот, одби да ги завладее сите земни царства и народи, тогаш смртта беше победена! А тој распнат на крст, се пресели кај својот татко! Верата е љубов, а љубовта е вера…

Сликав, цртав, патував и патувам низ себеси; постојано со сомнежот, пред она што го создавам, сега по толку години, насетувам каков е мојот Дон Кихот. И што е уште позначајно, насетив кои темни сили ќе морам да ги победам, пред да стасам до сопствената Вера.

Тој сив и влаежен ноемвриски ден нема никогаш да го заборавам. Влетав во болницата што ги лечеше, или барем се обидуваше да ги лечи човековите парчосани души; сакав да ги цртам луѓето во неа. Зошто? Немаа маски. Сé што беше во нив, внатре, беше видливо на нивните лица. Ете како понекогаш болеста може да биде поискрена од здравјето, си реков во себе. Бев во потрага по природниот модел на мојот Дон Кихот (душата му ја насетував; таа беше на лик како мојата; ми требаше нејзиниот затвор, телото нејзино.)

Го здогледав седнат на бела клупа, во долга бела болничка кошула. Во собата што им служеше за нивниот дневен престој. Млад, висок и сув, како гранка без лисја. Некоја таинствена и силна мисла во неговиот череп му ги отворила ширум крупните сини очи. Над нив – оседени густи веѓи, како облаци. Мислата го избраздила челото. Го изорала, и засекла две големи долини меѓу очите. Беа црвени како жар. Ми се пристори дека низ нив тече неговата немирна крв.

‘Сакам да те нацртам’, му реков. ‘Цртај, ако сакаш’, ми рече и неодредено мафна со сувата кофчеста раска. Како истиот миг да ме заборави. Некаде пред крајот, кога цртежот беше готов, се сврте накај мене, изненаден од моето присуство, и ме запраша: ‘Знаеш ли кој сум јас?’

‘Јас сум ‘Едното’ и ‘Првото’ божество кое не губи ништо од своето битие, јас сум светлината која постојано се обновува и ја осветлува темнината. Убавина што царува вечно. Од мојот божествен извор до оваа земна темнина во која се распаѓа моето тело, поминувам низ безброј предели и пространства. Низ безброј сфери. И сé што беше телесно во тие простори отфрлив. Тоа е највисоката убавина на душата.’

Го слушав и не ми се веруваше. Плотин ли зборува низ него, или тоа неговата болест се препознала во екстазата на душата негова?!

‘Те слушам’, прошепотив. ‘Уметноста не трча по природата, туку ја исполнува со убавина таму каде што природата е нема. Зопто сé што е земно, сé што е вистинито за надворешното око е само сенка. Точноста не е вистина.’ Застана и воздивна. По некоја минута продолжи: ‘Внатрешното око, почнува да гледа кога ќе се затвори надворешното. Соединувањето на највисоката убавина на душата се исполнува тогаш кога ќе се отвори сé што е материјални и распадливо.’ Замолче. Во гробната тишина сетив како срцето му бие сé посилно и сé подлабоко. Телото му се вознемири од разулавената крв во него. Таа сеќаваше што носи доцната плодна есен: заминување, крај!

‘Убавината се бележи со душата, а грдото е обраќање кон материјалното.’ Стана, се исправи како планински бор и заклучи: ‘Човекот без вера не ја спознал љубовта. Човекот без љубов не ја спознал верата.’ Го затворив блокот и ја напуштив болницата.

И сега, кога го цртам и сликам мојот Дон Кихот секогаш поаѓам од Санчо. Најнапред земното, сенката и телесното. Со него сум опкружен. Ако ја совладам есенската плодност, можеби ќе ми појде од рака да ја насликам светлината. Во неа ќе ги видам и Дон Кихот и Учителот од Назарет. На крстот и над него!

ВГ

Текстот прв пат е објавен во книгата ‘Дијалози со Владимир Георгиевски’, Надица Смилевска, Дијалог, 2006